Karakalem Nedir ?

Karakalem, siyah rengini ve tonlarını veren çizim araçları ile çizim yapmaktır. Bu araçlara kurşun,  kömür gibi kullanıldığında siyah etkiler bırakan aletleri örnek verebiliriz. Kalem gibi kullanılmaları ve renklerinden dolayı bu çalışmalara ” Karakalem ” adı verilmiştir. Doğada yaygın olarak bulunmaları, kullanımı kolay olması ve  insanlığın en eski çağlardan beri kendini ifade etmek istemesi, karakalemi en eski sanat çalışmalarından biri haline getirmiştir.

Kömür geleneksel olarak ısıtılmış ince söğüt dallarından yapılır. Böylelikle kağıt gibi kullanım yerlerinde mikroskobik parçalar bırakır. Basınç uygulandığında yoğun, kenarlarında dağınık ve silinik çizgiler üretir. Kömürün kullanımı kolaydır ama korunması gerekir. Korunması için bir sabitleyici, tutucu uygulanır.

Resim sanatının ilk aşamalarında karakalem teknikleri öğretilir. Bir esere başlamak için karakalem ile tasarımı yapılır. Başlangıç çalışmaları için kullanılması genel bir kullanım şekli olmasına karşın, kendi başlarına da ayrıca bir çalışma sahası ve sanat dalıdır. Tek bir rengin farklı tonlarıyla istenilen derinlik ve detay algılarının oluşturulması; natürmort, manzara, mekan çizimleri ve soyut çalışmalar için uygun hale getirir. Bu çalışmalar için kullanılabilir olsa da daha çok portre çizimleri için kullanılmaktadır.

Karakalem Çizim Nasıl Yapılır ?

Karakalem çizimlerin yapılmasında en önemli unsur gölgelendirme ve çizgilerdir. Öncelikle bu çizimleri yapabilmek için belirli çizim aletlerine ihtiyacımız vardır. Geçmişten günümüze kullanılan en popüler aletler; Sıkıştırılmış kömür çubukları, kömür kalemleri, asma kömürüdür. Bu aletler çalışmanın biçimine göre farklı aşamalarda kullanılır. Sıkıştırılmış kömür çubukları ile arka plan ve daha geniş alanların renklendirilmesi yapılırken, kömür kalemleri daha ince, detaylı ve keskin çizgiler çizilmesi için kullanılır. Çizgiler çalışmanın genel halini belirler. Renklerin yoğunluğunu, gölgeleri ve aydınlıkları belirlerken bu işlemlerde kullanılan aletin ne kadar sert, bastırılarak uygulandığı belirleyici faktördür. Gölgelendirmeler resimdeki detayların belirginleşmesini, derinlik algısının oluşmasını, resmin adeta siyah beyaz bir evrende canlanmasını sağlar.

Çalışmalarda gölgelendirmenin uygulanması, çizmek istediğimiz görüntünün en parlak ve en koyu değerlerinin belirlenmesiyle başlar. Gerçekçi bir çalışma ara tonların da kullanılmasıyla elde edilir. Ana hatları ile çalışmanın çizgilerinin ortaya çıkmasından sonra gölgelendirme işlemi başlar. İlk olarak en koyu olarak tespit edilen alanlar boyanır ve açık tonlara doğru devam edilir. Ara tonlarında boyanmasıyla detaylar daha belirgin hale gelir. Boyama ve gölgelendirme işlemleri çizilen görüntünün şekline göre değişiklik gösterecektir. Işık açısına göre şekil belirlendikten sonra şeklin hatlarına ve çizgilerine uygun biçimde işleme devam edilmelidir. Silindir bir şekil yarım daireler olarak boyanırken düz bir şekil düz çizgiler halinde boyanır. Daha karışık formlarda ise boyanan parçaya göre teknik değişecektir.

Geçmişten Günümüze Karakalem

Kömürün resim yapma aracı olarak kullanılması milattan önce  23.000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Mağara resimleri bu alanda ki ilk örnekleri oluşturur. Bu konuda Bradshaw Vakfı’nı inceleyebilirsiniz. O zamanlar için insanlar genellikle av hayvanlarını, avlanış biçimlerini anlatmaya çalışmışlardır. Kömürün çabuk parçalanan yapısı ve kullanım tekniklerinin yeterince gelişmemesi 15. yüzyıla kadar yapılan çalışmaların bir çoğunun günümüze kadar gelememesine neden olmuştur. Rönesans’ta genellikle başlangıç ve taslak çizimleri için kullanılmış, eskiz çizimlerinde kullanılan önemli bir teknik olarak karşımıza çıkmıştır. Çoğu sanatçı kömürü asıl resimlerine başlangıç olarak kullanmıştır. 15. yüzyılın sonlarında Albrecht Durer tam olarak karakalem tekniklerini kullanmış ve kömürü asıl resim aracı olarak kullanmıştır. En önemli çalışmalarından biri olan Knight, Death and The Devil ( Şövalye, Ölüm ve Şeytan ) buna bir örnek olarak gösterilebilir.

Albretch Durer, yaptığı karakalem çalışmalarını bir sakız banyosuna yatırarak korunmasını sağlamıştır. Böylelikle kömür tuvalden düşmemiş ve tutunabilmiştir. 18-19 ‘ uncu yüzyıllara kadar bu teknik  yeterince popüler olamamıştı. 18. yüzyıl sonlarında Fransa’da, kömür kullanılan çalışmalar için kağıdın arkasına reçine sürülmesiyle, kömürün tuvale tutunması kolaylaştı ve bu alanda çalışmaların artması sağlandı. O dönemlerde bu teknik kullanılarak yapılan manzara çalışmaları popüler hale geldi. 19. yüzyılda kömürün amaçlara göre biçimlendirilmesi,  kömür boya kalemlerinin gelişmesi sanatçılar ve karikatüristler tarafından daha çok kullanılır hale getirdi. 20. yüzyılda kömür, sıkıştırılmış odun kömürü adında yeni bir türe kavuştu. Kasvetli ve gece resimlerinin kullanımında popülerleşti. 20. yüzyılın en önemli sanatçılarından Pablo Picasso da bu alanda çalışmalar yapmıştır.

Günümüzde karakalem, kullanılan aletlerin çeşitliliği ve ulaşılabilirliği sayesinde popülerliğini korumaktadır. Detaylı ve gerçekçi resimlerin yapılması beğeniyi arttırmış ve teknolojik gelişmelerde de yerini almıştır. Baskı, resim düzenleme, fotoğrafçılık gibi dijital alanlarda karakalem etkisi kullanılmaktadır. Kullanılan makineler gerçekçiliği yeterince sağlamakta ve gerçek bir sanatçının elinden çıkmışcasına çalışmalar üretmektedir. Posterevim olarak  bu tekniği kanvas tablolarda kullanmaktayız.

Bilgisayarların, renk algılayıcı programların varlığı sayesinde renkli fotoğraflar ve tablolara karakalem efekti uygulanabilir hale gelmiş ve siyah beyaz resimlerin dönüşümü kolaylaşmıştır. Bu programlar ışığın yoğunluğu, renkleri belirginleştirilme derecelerini ölçer ve bu duruma uygun siyah tonlarını resimlere uygular. Böylelikle gerekli efekt uygulanmış ve siyah beyaz resimleri elde edilir.

Karakalem kanvas tablolar ‘da renkli resimlerin dönüştürülmesi ve buna uygun tonların kumaşa uygulanmasıyla elde edilir. Bu tablolarda önemli olan unsur, efektin uygulanması istenilen resimlerin; iyi bir ışık ortamında ve yakından çekilmesidir. Böylelikle detaylar daha belirgin ve gerçekçi olacaktır. Bu tablolar kullanıldığı mekanda istenilen sade ve şık görünümü sağlayacaktır.